Πρόλογος
Οι γιατροί, κατά την αρχαιότητα, είχαν ν’ αντιμετωπίσουν σοβαρότατα προβλήματα για την περίθαλψη των ασθενών και των διαφόρων περιστατικών.
Έτσι, όπως φαίνεται και μέσα από τα διάφορα κείμενα της εποχής, υπάρχουν σημαντικοί λόγοι που καθιστούν εξαιρετικά ενδιαφέρουσα την διερεύνηση της αιτιοπαθογένειας, της έννοιας και της κλινικής σημειολογίας, που οι αρχαίοι γιατροί απέδιδαν στις διάφορες παθήσεις, αλλά και στα μέσα που χρησιμοποιούσαν για την, κατά το δυνατόν, πιο επιτυχημένη θεραπεία.
1. Αρχαία εποχή
Ο Όμηρος, στην Ιλιάδα δίνει πολύτιμες πληροφορίες για το πώς γινόταν η περιποίηση των τραυμάτων, των πολεμιστών του Τρωικού Πολέμου1.
Το κρασί δεν αναφέρεται σαν μέσο καθαρισμού για τα τραύματα. Αργότερα ο Ιπποκράτης κάνει λόγο γι’ αυτό.
Ο συγγραφέας τονίζει ότι εκείνοι που είχαν αναλάβει την φροντίδα και την περίθαλψη των τραυματιών και στο πεδίο της μάχης και στις σκηνές, φρόντιζαν να καθαρίζουν τα τραύματα με μπόλικο χλιαρό νερό, να σταματούν την αιμορραγία, να βγάζουν το αίμα από την πληγή και μετά την χρησιμοποίησης κατάλληλων φαρμάκων να δένουν τα τραύματα.
Σαν φάρμακα στις πληγές, είχαν την σκόνη από διάφορες ρίζες και φυτά (πικρά και παυσίπονα), με την οποία σκέπαζαν το τραύμα, για να πάψει η αιμορραγία.
Αυτά τα βότανα, με την στυπτική και απολυμαντική τους ικανότητα, ξέραιναν το τραύμα2.
Κατά την εποχή, λοιπόν, του Τρωικού πολέμου, εφευρέθηκε και ένας πρώτος τύπος επιδέσμου με αρκετό μάκρος (σφενδόνη) που την κατασκεύαζαν από πολύ λεπτό μαλλί προβάτου3.
Στο κάτοπτρο των Ετούσκων που σώθηκε μέχρι την εποχή μας, φαίνεται η τεχνική των γιατρών του Τρωικού πολέμου και πόσο πρωτοποριακή ήταν, για την εποχή της, στην περιποίηση του τραύματος.
Στο κάτοπτρο παριστάνεται γιατρός του Τρωικού πολέμου (πιστεύεται ότι ήταν γιός Ασκληπιού) να δένει τον Φιλοκτήτη. Δίπλα του, πάνω σ’ ένα τραπέζι, υπάρχουν δύο δοχεία με υγρά φάρμακα της εποχής4.
Αργότερα, ο πατέρας της Ιατρικής Επιστήμης, ο Έλληνας γιατρός Ιπποκράτης, τελειοποίησε και βελτίωσε σε πολύ μεγάλο βαθμό την απολύμανση και την αντισηψία, σε μια εποχή που κανείς δεν μπορούσε να φανταστεί την ύπαρξη μικροβίων.
Χρησιμοποιούσε σαν μέσο καθαριότητας το βρόχινο νερό (Aqua Destillata) , αφού το έβραζε πρώτα.
Όλη αυτή η τεχνική έχει περιγραφεί με λεπτομέρειες, από τον ίδιο τον Ιπποκράτη: «Αυτά λοιπόν τα νερά, κατά την συνήθεια που υπάρχει, πρέπει να τα χρησιμοποιούμε για να πετυχαίνουμε την αντισηψία»5.
Και σ’ άλλο έργο του γράφει: «Δεν πρέπει, λοιπόν, να τοποθετείς τα φάρμακα, πριν να αποξηράνεις τελείως την πληγή. Τότε πρέπει να προσθέσεις (φάρμακο) αφού σκουπίσεις πολύ καλά την πληγή με σφουγγάρι, έτσι δε θα τοποθετήσεις το φάρμακο, που νομίζεις ότι ταιριάζει, εάν θα πρέπει ή όχι»6.
Στον κίνδυνο που υπάρχει από την μόλυνση της πληγής, εάν δεν γίνει σωστός καθαρισμός, αναφέρεται και πάλι ο Ιπποκράτης: «Πρέπει να καθαρίσεις την περιοχή του τραύματος , γιατί ακόμη και ξηρή η πληγή έχει κίνδυνο να σαπίσει»7.
Σ’ άλλο σημείο, λέγει: «Τα τραύματα δεν είναι δυνατό να θεραπευτούν, ούτε θεραπεύονται αυτόματα»8.
Κατά τους χρόνους του Ιπποκράτη, εμφανίζεται, σαν αντισηπτικό, για πρώτη φορά, το κρασί. «Έλκεα ξύμπαντα, ου χρη τέγγειν, πλην οινω»9.
Μετέπειτα και ο Γαληνός, αναφέρεται στην δύναμη του κρασιού, σαν καθαριστικού και αντισηπτικού υγρού, για όλα τα τραύματα10.
Για την χρησιμότητα του κρασιού θα μιλήσουν αργότερα ο Διοσκουρίδης «για τον μυρσίνήτη11 και τον μυρτίτη οίνο»12. Σημείωσε όμως ότι το κρασί, που περιέχει ρετσίνα και πίσσα είναι κατάλληλο για τις βαθιές πληγές13.
Ο Ιπποκράτης δίνει οδηγίες για την χρησιμοποίηση του αλατιού, σαν αντισηπτικού. Πρώτο υλικό είναι το θαλασσινό νερό, που καθαρίζει τέλεια τις πληγές και τα τράυματα14.
Ο Ορειβάσιος πιστεύει ότι πρέπει οι πληγές να καθαρίζονται με μίγμα από λάδι και κρασί15, πράγμα που το βρίσκουμε μεταγενέστερα και στην Χριστιανική διδασκαλία, στην παραβολή του Σαμαρείτη16.
Ο Κέλσος πιστεύει και γράφει ότι το αλμυρό νερό της θάλασσας θεραπεύει τα δαγκώματα των ζώων, κυρίως σκυλιών17.
Ο Ορειβάσιος συνιστούσε διαλύματα από χαλκό και διάφορα αλλά μέταλλα, για αντισηψία.
Ο Ιπποκράτης πάλι, στο σύγγραμμα του «Κατ’ ιατρέιον»,. Περιγράφει με λεπτομέρειες την περιποίηση τραυμάτων.
Εκτός απ’ την πρακτική αντιμετώπιση των διαφόρων ασθενειών της εποχής τους, οι αρχαίοι Έλληνες γιατροί είχαν ν’ αντιμετωπίσουν και ψυχικά φαινόμενα των αρρώστων τους, που προσπαθούσαν να τα εξηγήσουν και να τα θεραπεύσουν.
Στην συγγραφή του «Περί γονής» ο πρωτοπόρος πάντα Ιπποκράτης αναφέρεται, μεταξύ άλλων, και στην ονειρωξη18. Τονίζει ότι είναι ψυχοσωματική αρρώστια που σχετίζεται και με την σκέψη και με τους σωματικούς μηχανισμούς. Διαχωρίζει την πράξη στον ψυχικό παράγοντα «εξονείρωση» και τον σωματικό «λαγνεία».
Η «Ιπποκρατική Συλλογή» καλύπτει το χρονικό διάστημα από τον 5ο π.Χ. αιώνα μέχρι και τους Αλεξανδρινούς μεταχριστιανικούς χρόνους. Έτσι καλύπτει ένα τεράστιο χρονικό διάστημα, που μπορούμε να ερευνήσουμε.
2. 5ος μ.Χ. αιώνας
Για το ίδιο φαινόμενο που μιλάμε τώρα, αναφέρει και ο «εγκυκλοπαιδιστής» Cailus Aurelianus, γιατρός του 5ου μ.Χ. αιώνα, στο έργο του «Χρόνιες αρρώστιες»19, με τον τίτλο «Για το ερωτικό όνειρο, που οι Έλληνες ονομάζουν ονειρωγμό».
Ο C. A. Αναφέρει, λοιπόν, ότι, κάτω από την επίδραση όχι πραγματικών εικόνων, οι ασθενείς πάσχουν από έκκριση σπέρματος, …αλλά αυτό δεν είναι αρρώστια αλλά συνήθως αποτέλεσμα εγκράτειας.
Για τον γυναικείο «ονειρωγμό», αναφέρεται ο Ιπποκράτης20 και γράφει ότι αυτός αποτελεί παθολογικό σύμπτωμα, που χειροτερεύει που έχουν.
Τέλος, ο Αριστοτέλής πιστεύει το αντίθετο από τον Ιπποκράτη21.
3. 7ος μ.Χ. αιώνας
Πολύ αργότερα ο Παύλος ο Αιγινήτης έγραφε ότι η θεραπεία των σωματικών τραυμάτων και εγκαυμάτων γίνεται καλά και θεραπεύονται με στυφό κρασί22.
Κατά το 1889 ο Αναγνωστάκης εξηγεί στο σύγγραμμα τους ότι όταν ο Ιπποκράτης γράφει για την ξήρανση των τραυμάτων εννοεί την αντισηψία και ξηραντικά είναι τα σημερινά αντισηπτικά23.
4, 18ος μ.Χ. αιώνας
Τον 18ο μ.Χ. αιώνα, ένας από τους μεγαλύτερους διδασκάλους του Γένους, ο Ευσέβιος Βούλγαρις, επίσκοπος (1716 – 1906), ενδιαφερόμενος, σαν φιλόσοφος που ήταν, για την Ιατρική Επιστήμη, έγραψε ένα δοκίμιο με τον τίτλο «Διατριβή περί ευθανασίας»24.
Βέβαια, ο Ιπποκράτης αναφέρει πρώτος ότι δεν επιτρέπεται να υπάρχει καμία σκέψη «συντόμευσης» του θανάτου του αρρώστου, πριν έλθει μόνος του.
Ο Άγγλος φιλόσοφος F. Bacon, το 1605 έγραψε: «…ο ιατρός θα πρέπει να φέρνει έναν ήρεμο και ειρηνικό θάνατο στον πάσχοντα ασθενή του» και έτσι περιέγραψε πρώτος τον όρο «ευθανασία»26.
Ο μεγάλος ιατροφιλόσοφος του 18ου αιώνα P. I. G. Cabanis, περίπου δέχεται την άποψη του Βάκωνα.
Ο Αρχιεπίσκοπος Ευγένιος Βούλγαρις «πολλών ανθρώπων είδεν άστεα και νόον λεγνω».
Έτσι καταδικάζει και την φιλοσοφία των Στυικών, και των Ινδουιστών, την αυτοκτονία των προσώπων της Ιστορίας που έκανα αυτή την πράξη (Θεμιστοκλής, Κλεοπάτρα, Εμπεδοκλής κ.λ.π.), ακόμη τονίζει ότι και οι ήρωες (όπως π.χ. οι Σπαρτιάτες οι 300 κ.λ.π.) αναγκάστηκαν να ενεργήσουν έτσι, αν και δεν «υπερίσχυσε η χάρις της φύσεως», όπως στους Οσιομάρτυρες της Ορθόδοξης Εκκλησίας.
Τέλος, κατά τον Βούλγαρι, όλοι που αυτοκτονούν είναι «των αλόγων κτηνών αλογώτεροι».
Επίλογος
Η Ιατρική Επιστήμη, γεννήθηκε μέσα από την αυθόρμητη διάθεση του απλού ανθρώπου, να βοηθήσει τον συνάνθρωπο του, που ήταν άρρωστος.
Το πιο έξυπνο και παρατηρητικότερο μέλος της πρωτόγονης κοινωνίας των ανθρώπων, έγινε ο «μάγος» της φυλής, που έφτιαχνε τα «μαγιοβότανα» για τις θεραπείες των αρρώστων.
Έτσι οι πρώτες πρακτικές εμπειρίες των μάγων – ιατρών, οι παρατήρηση των θεραπευτικών ιδιοτήτων ορισμένων βοτάνων, δημιούργησαν τα θεμέλια της Ιατρικής Φαρμακολογίας.
Ιατρικά και ιστορικά, κανείς δεν μπορεί ν’ αρνηθεί την ευεργετική αυτή παρουσία των λαϊκών θεραπευτικών τρόπων, που μερικές φορές έχουν διαχρονική ισχύ και σημασία.
Ελέγχοντας αυστηρότατα την λαϊκή θεραπειολογία, η Ιατρική Επιστήμη, μέσα στους αιώνες, με αρχή τον Ιπποκράτη (450 π.Χ.) και εξελισσόμενη συνέχεια στην Ιατρική των κομπιούτερ και της ηλεκτρονικής τεχνολογίας, διανύει ανοδική πορεία, με σκοπό την όλο μεγαλύτερη και πιο ασφαλή παροχή υπηρεσιών υγείας, στον πάσχοντα άνθρωπο.
Σ’ αυτήν μένει να ξεχωρίσει, από τις διαπιστώσεις και τις έρευνες, ποιες την ωφέλησαν και ποιες πρέπει να τις σταματήσει.
Γιατί οι γιατροί είναι ορκισμένοι να υπηρετούν το ιερότερο ον του πλανήτη: τον άνθρωπο.
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
1. Ιλιάδα, Λ, 829.
2. Ιλιάδα, Λ, 846.
3. Ιλιάδα, Λ, 599.
4. Daremberg, Ch. Dictionnaire des antiquites greques et romaines Art, Chirurgia par Rene Briau.
5. Ιπποκρ. Περί αέρων και υδλατων και τύπων, L, 2, 34.
6. Ιπποκρ. Περί ελκών, L, 6, 404.
7. Ιπποκρ. Περί των εν κεφαλή τραυμάτων, 15, 111, 144.
8. Ιπποκρ. Ομόιως, ενθ. Ανωτ. 406.
9. Ιπποκρ. Περί ελκών, 1.
10. Γαληνού, Ιπποκράτους, Περί αγμών, υπομν. Β’, Κ, XIII, 524.
11. Διοσκ. Ε, λζ, 718.
12. Ε’, λγ’, τομ. Α’, σελ. 717.
13. Διοσκ. Ε, μγ’ και μη’.
14. Ιπποκρ.Περί υγρών χρήσιος, 3, VI, 126.
15. Ορειβ. ΜΣΤ, κ’. IV, 150.
16. Κατά Λουκάν Ευαγγέλιο, Κεφ. Ι, στ. 25 – 37.
17. Celse, A. L. Traite de Medecine, trad. Dr. A. Vedrenes, Paris, 1876. Κεφ. IV, 27, I.
18. 1, 3, Littre, tom. VII, σελ. 470 – 473, «Ιπποκρατική Συλλογή»
19. «De sommo venerio, quemGraeci onyrogmon appellant”, V, VII, 80 κ.εξ. εκδ. Drabkin, σελ. 958 – 963.
20. Ιπποκρ. Συλλογή, Περί γυναικείων, Βιβλ. Β’, 175.
21. «Περί ζώων γεννέσεως, Ι, 19, 727α, 27.
22. Ζ’ μ.Χ. αιώνα, κζ, 150.
23. Anagnostaksi, A La methode antiseptique dans l’ antiquites temps, Athene, 1889.
24. Ευγ. Βουλγάρεως, Πετρούπολις, 1804.
25. Ιπποκρ. Συλλογή, Περί Ευσχημοσύνης.
26. Έζησε 1561 – 1626.
Υπό Αρχιμ. ΔΑΝΙΗΛ Ε. ΣΑΠΙΚΑ
Καθηγητού –Θεολόγου – Ιεροκήρυκος – Γεν. Ιατρού
Πτυχ. Εθνικού Ωδείου Αθηνών – Μέλους Πανελ. Ιατρικής Εταιρείας κατά των πυρηνικών και βιοχημικών όπλων – Εφόρου του Πανελ. Συνδέσμου Βυζαντινής Μουσικής «Ιωάννης ο Σακελλαρίδης»
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου