Παχυσαρκία και μεταβολικό σύνδρομο

Γράφει ο ΙΩΑΝΝΗΣ ΛΕΓΑΚΗΣ, αναπληρωτής διευθυντής τμήματος Ενδοκρινολογίας, Μεταβολισμού και Σακχαρώδους Διαβήτη του Νοσοκομείου «Ερρίκος Ντυνάν»

Το μεταβολικό σύνδρομο είναι μια συχνή διαταραχή που έρχεται ως επακόλουθο της αυξημένης συχνότητας των περιστατικών παχυσαρκίας που παρατηρείται τα τελευταία χρόνια παγκοσμίως . Για την παθοφυσιολογία της νόσου ευθύνεται κυρίως η ινσουλινοαντοχή, καθώς και η αύξηση των λιπαρών οξέων. Η αυξημένη συχνότητα σακχαρώδους διαβήτη καθώς και καρδιοαγγειακής νόσου που παρατηρείται καθιστά απαραίτητη τη θεραπευτική παρέμβαση σε αρκετές περιπτώσεις. Αν και η θεμελιώδης θεραπευτική αρχή είναι η μείωση του σωματικού βάρους και η αύξηση της σωματικής δραστηριότητας, η φαρμακευτική παρέμβαση είναι απαραίτητη όταν συνυπάρχει σακχαρώδης διαβήτης ή καρδιαγγειακή δυσλειτουργία.

Η έννοια του μεταβολικού συνδρόμου είναι γνωστή στην ιατρική πράξη για τουλάχιστον 80 χρόνια. Οι μεταβολικές διαταραχές, που απαρτίζουν το σύνδρομο και αποτελούν προδιαθεσικούς παράγοντες για καρδιαγγειακή νόσο, περιγράφηκαν από τον Kylin το 1922 σαν τη συνεύρεση υπέρτασης, υπεργλυκαιμίας και ουρικής αρθρίτιδας στον ίδιο ασθενή. Αργότερα, το 1947, ο Vague παρατήρησε και περιέγραψε την αύξηση του σωματικού λίπους στο πάνω μέρος του σώματος - την ονομαζόμενη ανδρικού τύπου παχυσαρκία, σαν τον φαινότυπο της παχυσαρκίας που άμεσα σχετίζεται με μεταβολικές διαταραχές που αναπόφευκτα οδηγούν στην εκδήλωση σακχαρώδους διαβήτη και καρδιαγγειακής νόσου.

Κατά τη διάρκεια των τελευταίων δύο δεκαετιών, έχει παρατηρηθεί σημαντική αύξηση του αριθμού των ατόμων που πάσχουν από μεταβολικό σύνδρομο. Η αύξηση αυτή έχει συσχετιστεί άμεσα με την αύξηση που παρατηρείται παγκοσμίως στις περιπτώσεις παχυσαρκίας και σακχαρώδους διαβήτη. Με την αυξημένη συχνότητα όχι μόνο διαβήτη αλλά και καρδιαγγειακών συμβαμάτων, κρίνεται απαραίτητη η δημιουργία θεραπευτικών σχημάτων για την πρόληψη της «επερχόμενης» επιδημίας. Το μεταβολικό σύνδρομο θεωρείται «χαμαιλέων» ως προς την κλινική εικόνα, λόγω των ποικίλων κλινικών μορφών με τις οποίες εκδηλώνεται κάθε φορά.

Το μεταβολικό σύνδρομο είναι γνωστό και σαν σύνδρομο Χ ή σύνδρομο ινσουλινοαντοχής. Ο Lemieux και συνεργάτες έχουν υποδείξει τη σημασία της κεντρικής παχυσαρκίας-ανδρικού τύπου με υπερτριγλυκεριδαιμία στην εμφάνιση του συνδρόμου.

Αν και ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας, το 1998, για πρώτη φορά συνέταξε ορισμό με διεθνή αποδοχή για την έννοια του μεταβολικού συνδρόμου, τα κριτήρια που βρήκαν πιο καθολική απήχηση θεσπίστηκαν από την 3η έκθεση του Εθνικού Προγράμματος Υγείας στην Αμερική σχετικά με την ανεύρεση, αξιολόγηση και θεραπεία της υψηλής χοληστερίνης στους ενηλίκους, που ορίζει το μεταβολικό σύνδρομο από τη συνύπαρξη τριών ή περισσοτέρων από τα ακόλουθα χαρακτηριστικά:

* Κεντρική ή κοιλιακή παχυσαρκία όπως ορίζεται από την περίμετρο μέσης (άνδρες: μεγαλύτερη των 102 εκ., γυναίκες: μεγαλύτερη των 88 εκ.).

* Τριγλυκερίδια σε συγκέντρωση μεγαλύτερη ή ίση με 150 mg/dl (1.69 mmol/L).

* HDL χοληστερίνη: άνδρες-λιγότερο από 40mg/dl (1.04 mmol/L), γυναίκες-λιγότερο από 50mg/dl (1.29 mmol/L).

* Αρτηριακή πίεση μεγαλύτερη ή ίση με 130/85 mm Hg.

* Γλυκόζη νηστείας μεγαλύτερη ή ίση με 110 mg/dl (6.1 mmol/L).

Αλλες κλινικές εκδηλώσεις

Η ινσουλινοαντοχή σχετίζεται με πολλές διαταραχές που δεν περιλαμβάνονται απαραίτητα στα διαγνωστικά κριτήρια του μεταβολικού συνδρόμου όπως: αύξηση των από-Β και C-III λιποπρωτεϊνών, του ουρικού οξέος, προθρομβωτικών παραγόντων, της γλοιότητας του αίματος, των λευκών αιμοσφαιρίων, προφλεγμονωδών κυτοκινών, την παρουσία λευκωματουρίας, το λιπώδες ήπαρ, τη μη αλκοολική στεατοηπατίτιδα, την αποφρακτική άπνοια, καθώς και το σύνδρομο υπερανδρογοναιμίας-πολυκυστικών ωοθηκών.

Ολοι οι παράγοντες που οριοθετούν το μεταβολικό σύνδρομο σχετίζονται μεταξύ τους. Η παχυσαρκία και η έλλειψη άσκησης συχνά οδηγούν στην ανάπτυξη ινσουλινοαντοχής. Η ινσουλινοαντοχή έχει αρνητική επίδραση στην παράγωγη λιπιδίων αυξάνοντας την παραγωγή των VLDL λιποπρωτεϊνών, των LDL λιποπρωτεϊνών (κακή χοληστερίνη) και των τριγλυκεριδίων στο αίμα, αλλά και τη μείωση της HDL χοληστερόλης (καλή χοληστερίνη). Η κατάσταση αυτή οδηγεί στην ανάπτυξη αθηρωμάτικων πλακών στα αγγεία, που με τη σειρά τους έπειτα ως από καιρό έχουν αποτέλεσμα την εμφάνιση καρδιαγγειακής νόσου, αγγειακών εμφράκτων και εγκεφαλικών επεισοδίων. Η ινσουλινοαντοχή οδηγεί σε αύξηση της ινσουλίνης και της γλυκόζης στο αίμα. Η περίσσεια ινσουλίνης αυξάνει την κατακράτηση νατρίου από τα νεφρά, με αποτέλεσμα την αύξηση της αρτηριακής πιέσεως. Επιπρόσθετα, η χρόνια αύξηση της γλυκόζης έχει ως αποτέλεσμα την καταστροφή του αγγειακού δικτύου αλλά και ζωτικών οργάνων, όπως τα νεφρά, καθώς και την εμφάνιση σακχαρώδους διαβήτη.



ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ - 19/08/2008